گسترش صنعت گردشگری علاوه بر نقش و تاثیر آن در ابراز هویت ملی، موجب ارتقای ابعاد وسیع اقتصادی از جمله ایجاد فرصتهای شغلی، درآمدزایی، کاهش فقر و گسترش عدالت اجتماعی و رفاه در جامعه میشود. در م?ان حوزه های مختلف گردشگری، گردشگری س?مت به دل?ل قابل?ت و مز?ت های رقابت? از توجه ز?ادی برخوردار شده است.
گردشگری پس از صنعت نفت و خودروسازی، سومین صنعت بزرگ جهان به شمار میرود. این صنعت تاثیر بسزایی در درآمدهای ارزی کشورها دارد و به طور حتم در آیندهای نزدیک به صنعت اول جهان تبدیل خواهد شد. با گذر زمان و پیشرفت این صنعت، گردشگری از حالت عام خارج شده و به شاخههای تخصصی نظیر گردشگری فرهنگی، گردشگری ورزشی، گردشگری ماجراجویانه، گردشگری مذهبی، گردشگری سلامت و غیره تقسیم شده است. آنچه که مبنای این تقسیمبندی قرار میگیرد «نیت یا قصد اصلی» گردشگر از گردشگری است. بنابراین، افرادی که به منظور برخورداری از خدمات سلامت (پیشگیری، درمان) به کشور دیگری سفر میکنند، در زمره گردشگران سلامت قرار دارند.
توریسم درمانی چیست؟
برای توریسم درمانی که گاهی از آن با عنوان توریسم سلامت و یا گردشگری سلامت نام برده میشود، تعاریف گوناگونی بیان شده است. سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص، گردشگری سلامت را چنین تعریف میکند : استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آبهای معدنی ، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر میشود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد – که بیش از 24 ساعت است – به طول میانجامد. مقولهی گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است. آبهای گرم و معدنی و لجن درمانی همراه با امکانات طبیعی نیز شامل مقولهی گردشگری سلامت است. شعار جهانی توریسم سلامت، امکانات و خدمات در حد کشورهای جهان اول یا پیشرفته و قیمتها و هزینهها در حد کشورهای در حال توسعه و جهان سوم است.
تاریخچهی گردشگری سلامت
گردشگری سلامت از زمان یونان و روم باستان وجود داشته و سپس به بسیاری از کشورهای اروپایی و نقاط دیگر دنیا توسعه یافته است. از زمان باستان، افراد زیادی به منظور فراغت روحی و درمان به مجاورت رودخانه و آبهای معدنی میرفتند. آبهای گرم از قدیمالایام با آرامش و تجدید قوای جسمی و روحی انسان همراه بوده است. استفادهکنندگان از اینگونه آبها، قرنهاست که در آبهای گرم آبتنی میکنند و از آب چشمههای معدنی مینوشند.
در انگلستان، توسعه اقامتگاههای کنار دریا بر اساساین باور اتفاق افتاد که استفاده آب دریا در درمان بیماریها مفید است. در اروپا شهرهای بسیاری در اطراف چشمههای آب معدنی و تسهیلات درمانی ساخته شده است. نمونههای آن را میتوان در شهرهای بادن، لاسانه، موریتس و اینترلاکن در سوییس، بادن و ویسبادن در آلمان، وین در اتریش و بوداپست در مجارستان مشاهده کرد. در این شهرها مردم از آبهای معدنی به منظور معالجه بیماریهایی همچون رماتیسم، عفونتهای پوست و سوءهاضمه استفاده میکردند.
در اروپا چشمههای آب معدنی و کلینیکهای آب درمانی در اواخر قرن هجدهم مورد توجه جدی قرار گرفتند و علاوه بر این که به تجهیزات متناسب مجهز شدند فضاهای اطراف آنها نیز برای بهرهمندی از سکون و آرامش و چشماندازهای طبیعی سامان یافتند. در این قبیل کلینیکها تیمهای مشاوره پزشکی برای تجویز مدت و نحوه استفاده از هر نوع آب برای درمان بیماریهای مختلف مشغول هستند. مراجعین به اینگونه آبها را اغلب بیمارانی که مبتلا به ناراحتیهای پوستی، دردهای روماتیسمی، ورم مفاصل، خستگی و فرسودگی مفرط جسمی، نقرس، التهاب مهرهها و ستون فقرات تشکیل میدهند.
در آمریکا نیز مردم به چشمههای آب معدنی، اقامتگاههای مجاور دریا مسافرت میکردند. قدیمیترین منطقه چشمههای آب گرم آمریکا ساراتوگاست که از حدود 200 سال پیش به صورت یک منطقه تجاری در این زمینه با ارائه تسهیلات اقامتی و پذیرایی مناسب، فعال شده است. همچنین میتوان به چشمههای آبمعدنی نزدیک ایالات فیلادلفیا و ویرجینیا اشاره کرد. برای حداکثر کردن مطلوبیت سفر، تسهیلاتی از قبیل کتابخانه، تماشاخانه، تالار موسیقی و زمینهای بازی برای مفرح کردن اوقات گردشگران ایجاد شده است. به طوریکه امروزه مردم نه فقط برای آبدرمانی بلکه به قصد استفاده از انواع سرگرمیهای اجتماعی به این مناطق سفر میکنند.
شواهد و آثار فراوانی از اهمیت آبهای معدنی و گرم نزد ایرانیان وجود دارد. بهویژه دستهبندیهای بوعلی سینا که این مناطق را به آسایشگاههای معنوی، چشمههای درمانی و آبهای گرم تقسیم کرده و نحوه استفاده از هر دسته را مورد بررسی قرار داده، نشان از اهمیت علمی این گونه مناطق نزد ایرانیان است. پیش از آن نیز یادگارهای باقیمانده در شهر نیشابور نشاندهنده نظام کانالکشی سنگی برای انتقال آب چشمه معدنی به نزدیکی معبد آناهیتا است. این وضعیت یادآور موقعیت چشمه قدیمی مرانو در ایتالیا با قدمتی پنج هزار ساله است. چشمههای معدنی مناطق مختلف ایران دارای بیش از 30 عنصر معدنی از قبیل منیزیم، پتاسیم، سولفور، کلسیم و غیره هستند و برخی از آنها خواص رادیواکتیویته دارند.
در طول زمان، گردشگری مبتنی بر استفاده از آبهای معدنی مفهوم وسیعی یافت به طوری که استفاده از ویژگیهای طبیعی مانند هوای سالم نیز جزو گردشگری سلامت محسوب میشود. با گذشت زمان مفهوم گردشگری سلامت از این هم فراتر رفته و شامل مسافرت بیماران به منظور دریافت انواع خدمات پزشکی شد. موضوع اخیر (مسافرت بیماران به منظور دریافت انواع خدمات پزشکی) نسبت به انواع دیگر گردشگری سلامت، جدید است.
انواع گردشگری سلامت
گردشگری پزشکی (Medical Tourism)
درواقع گردشگری پزشکی رایج ترین و حساس ترین زیر شاخه گردشگری سلامت است. این سفر عموما برای درمان بیماری یا انجام عمل جراحی و یا چک آپ سلامت گردشگر در کلینیکها و بیمارستانهای کشوری با امکانات پزشکی بالا و هزینههای درمانی مناسب انجام میگیرد. گردشگری پزشکی یا گردشگری درمانی حساسترین نوع گردشگری در بین تمام انواع گردشگریها است. زیرا به طور مستقیم با جان و سلامت گردشگر مرتبط است. گرچه بسیاری از کشورهای توریستی دنیا امروزه برای کسب درآمد، خدمات گردشگری درمانی ارائه می دهند، اما مطمئنا توانمندی یک کشور در علم پزشکی و خدمات درمانی برخلاف گردشگری تفریحی و ورزشی و … چیزی نیست که صرفا با ساخت و ساز و صرف پول بدست آید. وجود پزشکان متبحر و با تجربه، سابقه علم پزشکی، وجود زیرساختهای درمانی و نظارتی، وجود بیمارستانها و کلینیکهای استاندارد، تجهیزات پزشکی کامل و به روز، همچنین وجود قوانین و نظارتهای پزشکی جزو زیرساختهای مهم درمانی یک کشور به شمار میروند، تا آن کشور بتواند در مرحله بعدی با ادغام خدمات اقامتی و گردشگری اقدام به فعالیت در زمینه گردشگری سلامت کند. قابل ذکر است که کشور ایران دارای پیشینه پزشکی هزاران ساله است و همواره پزشکان ایرانی در سطح بین المللی شناخته شده بودند.
گردشگری طبیعت درمانی (Curative Tourism)
سفر درمانی به مراکز دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک را گردشگری طبیعت درمانی میگویند. این منابع و خدمات طبیعی شامل چشمههای آب گرم، دریاچه نمک، آفتاب درخشان، لجن طبی، ماساژ طبی، حمام گیاهی و همچنین محیط زیست زیبا، پاک و آرام به منظور بهبود بیماران پوستی، تنفسی، روماتولوژی، عضلانی و یا گذراندن دوران نقاهت بعد از درمان و عملهای جراحی صورت میگیرد. به لطف خدا، طبیعت متنوع ایران انواع و اقسام منابع طبیعت درمانی را در اختیار انسانها گذاشته است. درحال حاضر در ایران مراکز بسیاری وجود دارد که در کنار منابع طبیعت درمانی امکانات اقامتی، رفاهی و نظارت پزشکی را برای گردشگران آماده کردهاند، تا گردشگران بتوانند در آرامش و رفاه کامل از این نعمتهای خداوند استفاده کنند.
گردشگری تندرستی (Wellness Tourism)
در این نوع سفر، گردشگر به دنبال آرامش است و برای رهایی از تنشهای زندگی روزمره و تجدید قوا، بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر میشود. معمولا این گردشگران بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهرهمندی از طبیعت شفابخش و دوری از شلوغیها، تنشها و آلودگیهای زندگی شهری هستند. یکی از جاذبهها و امتیازات ایران برای گردشگری درمانی در حوزهی آب درمانی است، به طوری که در حال حاضر بیش از 1000 چشمه آب معدنی شناسایی شده است. از دیگر جاذبههای گردشگری تندرستی در ایران، وجود هتلها و ویلاهای جنگلی، کویری، ساحلی و یا کوهستانی است. که افراد میتوانند در آرامش کامل در محیط زیست پاک تندرستی خود را بهبود بخشند.
درباره گردشگری سلامت
ترکیبی از عوامل متعددی موجب رشد صعودی گرایش مردم به مسافرتهای پزشکی شده است که از جمله هزینه بالای زندگی در کشورهای صنعتی، آسان شدن مسافرتهای بین المللی و اصلاح و بهبود سطح تکنولوژی و استاندارهای پزشکی در بسیاری از کشورهای جهان، قابل ذکرند. یک دلیل کشش به سوی مسافرت پزشکی، راحتی آن در مقایسه با کشورهای دیگر است. در برخی کشورها که سیستم خدمات درمانی عمومی متداول است، معمولاً زمان زیادی برای پاسخگویی به نیاز شهروندان صرف میشود و بیماران ناگزیرند مدت طولانی در انتظار رسیدگی به وضعیتشان باشند. شرایطی نظیر پیوند مفصل ران که در انگلستان و کانادا یک سال و یا بیشتر باید در نوبت منتظر شد. لیکن در سنگاپور، تایلند، فیلیپین، یا بنگلور هند، بیمار میتواند یک روز پس از ورود تحت مراقبت و درمان قرار گیرد.
از میان دلایلی که موجب می شود افراد با هدف درمان مسافرت کنند، میتوان به هزینهی پایین مراقبتهای پزشکی، جستجو برای یافتن پزشک متخصص و باتجربه، کیفت مناسب خدمات درمانی، ایمنی و کوتاهتر بودن زمان انتظار برای درمان اشاره کرد. در کانادا، در سال 2005 تعداد افراد در حال انتظار برای درمان 782،936 نفر بود که رکوردی در جهان محسوب می شود . تعداد این افراد در آفریقای جنوبی، به میزان کمتر از یک دهم پایین تر از ایالات متحده آمریکا یا غرب اروپا بوده است.
هزینه یک دندان که درآمریکا 5،500 دلار است، در هندوستان و بولیوی 500 دلار در فیلیپین به 200 دلار میرسد وبه همین ترتیب، هزینه پیوند زانو در تایلند همراه با 6 روز فیزیوتراپی حدود یک پنجم ایالات متحده است و عمل لیزیک چشم با هزینهی 3700 دلار در آمریکا، در بسیاری از کشورهای با رویکرد توریسم درمانی حدود 730 دلار برآورد میشود. علاوه بر این، در حالی که عملهای زیبایی صورت که در آمریکا ممکن است، حدود 20 هزار دلار هزینه ایجاد کند در کشورهایی چون آفریقای جنوبی، فیلپین، و بولیوی بین 2300 تا 2700 دلار است.
جویندههای درمان و سلامتی از هر کجای دنیا میتوانند به یک کشور وارد شده و تحت خدمات و مراقبتهای پزشکی در زمینههایی چون سرطانها، بیماریهای مغز و اعصاب، جراحیهای پیوند اعضا، عملهای زیبایی و غیره قرار گیرند. از جمله کشورهایی که عمدتا پذیرای توریستهای درمانی هستند، میتوان کشورهایی چون برونئی، کوبا، هنگ کنگ، مجارستان، هندوستان، اردن، لیتوانی، مالزی، فیلیپن، سنگاپور، تایلند و اخیرا امارات متحده عربی (بلیط دبی) را نام برد. همچنین کشورهای آرژانتین، بولیوی، برزیل، کاستاریکا، مکزیک و ترکیه در زمینه عملهای زیبایی مورد توجه هستند.
در اروپا نیز، کشورهای بلژیک و لهستان به کسب و کار توریسم درمانی اشتغال دارند. نکتهی جالب توجه این است که کشور آفریقای جنوبی با اشعار «جراحی زیبایی صورت همراه با دیدن حیات وحش» برای جلب توریست های درمانی تلاش میکند. در کشوری مانند ایالات متحده آمریکا با آن همه خدمات بیمه و درمانهای کیفی و سطح بالا، پرداختن به کسب و کار توریسم درمانی یک ریسک محسوب میشود. ذکر نمونهای کافی است که دلیل این رویکرد را در آمریکا نشان دهد و آن تغییر گرایش عدهی زیادی از بیماران کشورهای خاورمیانه در سال 2006 بود که ترجیح دادند برای معالجات خود به هنگ کنگ و سنگاپور مراجعه کنند. برای آگاهی از وضعیت گردشگری سلامت در چند قطب این کسب و کار در جهان کمی به آنها میپردازیم:
گردشگری سلامت در هندوستان
هندوستان یکی از پر طرفدارترین مقاصد توریست های درمانجو در جهان است. خصوصا در زمینهی جراحی قلب و پیوند استخوان ران و دیگر زمینههای پزشکی هندوستان به عنوان یک رهبر جهانی در عرصه خدمات پزشکی شناخته شده است. در طول سالهای 2005 و 2006 هیچ کشوری در زمینه توریسم درمانی با هندوستان قابل مقایسه نبوده است و دولت بخش خصوصی هند با هدف ارتقای خدمات توریسم درمانی و تبدیل شبه قارهی هند به قطبی یگانه در این زمینه واقف هستند. بعد از صنعت نرم افزار، گردشگری پزشکی هند را میتوان موفق ترین صنعت قلمداد کرد. اندازه کنونی بازار این گردشگری در هند بیش از 333 میلیون دلار و تا سال 2014 بیش از یک میلیارد دلار بوده است.
گردشگری سلامت در فیلیپین
توریسم درمانی در فیلیپین از استاندارد بسیار بالایی برخوردار است و فیلیپینیها میتوانند در تمام زمینههای پزشکی با بهرهگیری از کادر مجرب و مشهور به ویژه در شهر مانیل پایتخت فیلیپین، خدمات درمانی درخشانی ارائه کنند. بهترین کلینیکها و بیمارستانها در این کشور واقع شده است که با تسهیلات موجود محیطی مطلوب را برای استراحت و درمان فراهم میکند. همچنین در فیلیپین بهترین چشمههای آب معدنی جهان نیز واقع شده است که بسیاری از توریستها را به سوی خود جذب میکند.
گردشگری سلامت در سنگاپور
کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی سنگاپور در سطح عالی ارزیابی میشود. ایمنی، مورد اعتماد بودن، همراه با تحقیقات پیشرفته و اعتبار بینالمللی کشور در زمینهی پزشکی، آن را به یک مرکز رهبری در آسیا بدل کرده است. سنگاپور با 9 بیمارستان و 2 مرکز خدمات پزشکی توانسته به اعتبارنامهی کمیسیون مشترک بینالمللی آمریکا (JCI) دست یابد.
گردشگری سلامت در ایران
گردشگری سلامت در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب، هنوز جایگاه خود را در بازار نیافته است و گامهای نخست را طی میکند. در حالیکه دولت بر اساس برنامهریزیهای خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه 30 درصد از نیازهای درمانی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند. دراین میان ایران رقبای مهمی نیز در منطقه دارد. از جمله رقبای مهم ایران در حوزه خلیجفارس میتوان اردن و دبی را نام برد. کشور اردن سالانه 500 میلیون دلار درآمد ارزی از توریسم درمانی دارد. دبی از چند سال پیش شهرهای سلامت را راهاندازی کرده و با برخی از دانشگاههای معتبر دنیا برای توسعه این مراکز قرارداد بسته است.
اما این آغاز راه است. طبق استراتژیهای تعریف شده که قرار است اعتباری برابر با 16 میلیارد درهم دبی به بخش توریسم درمانی اختصاص یابد. دبی میکوشد هسته قدرتمندی برای ارتقای این بخش ایجاد کند. این طرح شامل تقویت شبکههای موجود تسهیلات درمان و سلامت و نیز ایجاد زیر ساختهای مدرن و مرکز معتبر و بزرگی از متخصصان سلامت ومهارتهای درمانی با اعتبار توریستی در دبی است. طبق این طرح، قرار است ضمن برقراری ارتباط با بازارهای گسترده جهانی و تحقیق در باره نخستین اقدامات در راستای طرح استراتژیک دبی 2015 ، با مسیریابی و طرح عملی برای توسعه، مراحل آغازین این طرح عملی شود.
گردشگری سلامت دبی
توریسم پزشکی در سال 2010 درآمدی بالغ بر 7 میلیارد درهم برای امارات داشته است. ایران در سال 83 تقریبا 12 هزار بیمار خارجی پذیرش کرده است که این میزان در سال 84 به 17 هزار و پانصد نفر رسید ولی متاسفانه آمار قابل استناد از درآمدهای حاصل از جذب توریسم درمانی در سالهای اخیر در ایران وجود ندارد. با این حال چالش اصلی فراروری گردشگری درمانی ایران، نبود مدیریت یکپارچه در این حوزه است و از آنجایی که چنین ایدهای در ایران تقریبا نو تلقی میشود، به نظر میرسد تهیه طرحی که به این مسئله به طور همه جانبه بپردازد و نیز تجارب کشورهای دیگر در این خصوص را مطالعه کند، به سیاست گذاران کمک خواهد کرد تا برای جذب توریسم پزشکی با رویکردی علمی و بومی قدم بردارند.
ظرفیت های گردشگری سلامت در ایران
ایران از نظر جاذبه های گردشگری طبیعی جزو 10 کشور برتر جهان است اما از بازار توریسم و گردشگری سهم شاخصی نبرده است. این درحالی است که از گردشگری سلامت به عنوان صنعت سوم جهان نام برده میشود و برخی کشورها نظیر اسپانیا از طریق این صنعت امرار معاش میکنند. امروزه با صنعتی شدن کشورها و بروز دردهای مختلف در روح و بدن انسان ها و روی آوردن به عملهای جراحی زیبایی به صورت چشم گیر، بحث توریسم درمانی یکی از بخشهای روبه رشد صنعت گردشگری در جهان و ایران به شمار میآید. با این وجود در کشورمان این دغدغه وجود دارد که آیا این بخش از توریست به شکوفایی میرسد یا علیرغم تشکیلاتی که برای آن در نظر گرفته شده است فراموش می شود؟
توریسم درمانی
در زمینه توریسم درمانی و جذب گردشگران سلامت همواره باید به چهار آیتم اساسی دراین زمینه توجه داشت. توانمندیهای شاغلان حرفه پزشکی، تکنولوژیهای روز و استانداردهای جهانی، اقتصاد درمان و هزینههای درمانی و مقررات داخلی کشورها از عوامل مهم گردشگری سلامت هستند. ایران در هر چهار مورد ذکر شده نسبت به کشورهای همسایه و خاورمیانه از توانمندیهای بهتری برخوردار است. که باید نهایت استفاده از پتانسیل موجود را کرد. اما متاسفانه تبلیغات مناسبی برای شناسایی توانمندیهای پزشکی و گردشگری ایران در خارج صورت نگرفته است و رسانههای دولتی و سفارتخانهها در این زمینه نقشی موثر دارند. امروزه صنعت توریسم درمانی در جهان بالاتر از صنایع نفت و طلا قرار دارد. این صنعت کم هزینه و پر درآمد است.
در بخش توریسم درمانی فقط به جذب گردشگر توجه نمیشود بلکه فراتر از آن میتواند موقعیت و جایگاه ایران را از نظر علمی، سیاسی ،اجتماعی و منطقهای تقویت کند. در حالیکه توریسم درمانی در بسیاری از کشورها نقش مهمی در ارز آوری دارد و هر ساله 40 تا 50 میلیارد دلار درآمد ارزی از طریق توریسم درمانی عاید کشورهای اروپایی و آمریکا میشود اما در ایران این صنعت جایگاه خود را باز نیافته و گامهای نخستین راطی میکند در حقیقت در سال 82 برای اولین بار توریسم درمانی در گردشگری ایران از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت. دولت ایران بر اساس برنامهریزیهای خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه 30 درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند.
اهداف گردشگری سلامت در ایران
ناباروری
دندان پزشکی
جراحی قلب، چشم و جراحی پلاستیک
بیماریهای مرتبط با سرطان
گردشگری در آبهای شفا بخش
کشورهای مبدا گردشگری سلامت به ایران
گردشگران سلامت بیشتر از کشورهای جمهوری آذربایجان، عراق، ترکمنستان، افغانستان، کویت، سوریه، لبنان، بحرین و ترکیه هستند و ایران طی یک دههی گذشته پیشرفتی 20 تا 25 درصدی در حوزهی گردشگری سلامت داشته است.
بیشترین استانهای ایران در حوزهی گردشگری سلامت
گردشگری سلامت در استان یزد
شهر تاریخی یزد جدا از جاذبههای میراثی و تنوع آب و هوایی خود، شهری مناسب برای گردشگران در حوزه درمانی هم بهشمار میرود. وجود 545 پزشک متخصص، 915 پزشک عمومی، 300 دندانپزشک و همچنین 15 بیمارستان دولتی در زمینهی ارائهی خدمات پزشکی در کشور شاخص است. همین ظرفیت و پتانسیل باعث شده که در طول سال مراکز درمانی استان یزد از گوشه و کنار کشور به خصوص از استانهای همجوار میزبان هزاران گردشگری باشد که روزانه به این شهر تاریخی سفر میکنند. البته در این میان، درمان ناباروری و جراحی قلب علاقهمندان خاص خود را برای استان یزد داراست. خیلیها توریسم درمانی یزد را با مرکز ناباروری یزد می شناسند چرا که این مرکز اولین مرکز درمان ناباروری در ایران و خاورمیانه است و بیمارانی حتی از کشورهای دیگر هم به این مرکز برای درمان به یزد سفر میکنند.
گردشگری سلامت در استان مازندران
استان مازندران با توجه به موقعیت خاص اقلیمی و جغرافیایی خود و با شاخصههای طبیعی متمایز در میان استانهای کشور از جمله آب و هوای بسیار مطبوع در فصل بهار و تابستان، داشتن آبهای معدنی گرم و سرد، طبیعت بکر و جذاب و محیطی آرام از نظر فرهنگی و اجتماعی به عنوان یکی از استانهای ویژه در گردشگری سلامت محسوب میشود. به علت شرایط خاص از لحاظ زمینشناسی در دامنههای البرز به ویژه اطراف قلهی دماوند، آبهای معدنی با خواص مختلف درمانی وجود دارد که مهمترین مجموعهی جذاب آب گرم را پدید آورده است. آبهای معدنی استان مازندران که در حال حاضر مورد استفادهی گردشگران داخلی و بومیان قرار دارد به دو بخش فصلی و غیر فصلی تقسیم میشوند. آبهای گرم معدنی غیر فصلی حدودا 84% از کل را تشکیل میدهند که فقط در فصل تابستان و روزهای تعطیل سال مورد استفاده قرار گرفته و تعداد آنها تقریبا 60 مورد است.
همچنین استانهای ایلام ، تهران، گیلان، خراسان رضوی، اردبیل و فارس نیز جزو استانهای برتر در زمینهی گردشگری سلامت در ایران هستند.
منبع:
http://www.majalesafar.com/travel-guide/medical-tourism/